Chưa kiểm soát được thu nhập, tiêu dùng của người có chức vụ quyền hạn

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cuờng nhấn mạnh: Là một quốc gia thành viên của Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC), chính sách PCTN của Việt Nam luôn coi phòng ngừa là giải pháp quan trọng, cơ bản, cần được thực hiện triệt để, toàn diện ở tất cả các cấp, các ngành, trong mọi lĩnh vực, mọi thành phần xã hội. Nguyên tắc “tài sản tham nhũng phải được thu hồi; tịch thu…” là một nguyên tắc xuyên suốt trong các quy định pháp luật về xử lý tội phạm tham nhũng.

Mặc dù có nhiều nỗ lực, song có thể thấy công tác PCTN nói chung cũng như phòng ngừa tham nhũng và thu hồi tài sản tham nhũng nói riêng ở Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức do điều kiện trong nước và tính phức tạp của hai vấn đề này. Đặc biệt, công tác thu hồi tài sản tham nhũng là rất phức tạp từ cả góc độ pháp luật quốc tế và trong nước, khó xử lý không chỉ đối với một nước đang phát triển như Việt Nam mà ngay cả đối với những nuớc phát triển có nhiều kinh nghiệm trong PCT

Tuy nhiên, theo ông Đạt, việc thực hiện phòng ngừa tham nhũng thời gian qua hiệu quả còn thấp, thiếu chủ động trong việc xác minh các bản kê khai tài sản, thu nhập nên ít phát hiện những trường hợp vi phạm, thanh toán tiền mặt còn phổ biến, chưa kiểm soát được thu nhập, tiêu dùng của người có chức vụ quyền hạn.

Tội phạm kinh tế, tham nhũng trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, tín dụng, chứng khoán, quản lý sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản tiếp tục diễn biến phức tạp, gây thiệt hại lớn.

Nguyên nhân chủ yếu là do việc rà soát, đánh giá, sửa đổi, bổ sung khắc phục những sơ hở, bất cập của chính sách, pháp luật trên một số lĩnh vực kinh tế - xã hội vẫn còn chậm. Hiệu quả thực hiện một số giải pháp phòng ngừa tham nhũng còn thấp. Việc tự phát hiện tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị còn yếu. Cơ chế bảo vệ và khuyến khích, khen thưởng người tố cáo tham nhũng chưa đủ mạnh. Việc xử lý một số vụ án tham nhũng chưa kịp thời. Thu hồi tài sản tham nhũng hiệu quả thấp. Năm 2014, mặc dù giá trị tài sản thu hồi được trong các vụ án tham nhũng đã tăng lên so với năm 2013 nhưng mới đạt 22,3% so với giá trị tài sản bị thiệt hại do tham nhũng. “Việc nâng cao hiệu quả phòng ngừa tham nhũng và thu hồi tài sản tham nhũng tiếp tục là những thách thức lớn đối với công tác PCTN của Việt Nam”, ông Đạt nói.

Đánh giá cao những nỗ lực của Đảng, Nhà nước, Chính phủ Việt Nam trong công tác PCTN trong thời gian qua, thể hiện quyết tâm chính trị và hiệu quả thực thi các biện pháp PCTN, song Đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam Giles Lever chỉ ra rằng, dù đã có tiến bộ nhưng trong lĩnh vực này còn nhiều thách thức. Tham nhũng và nhận hối lộ trong lĩnh vực công vẫn rất nổi cộm. Từ nhiều khảo sát cho thấy, người dân và cộng đồng quốc tế vẫn thấy tham nhũng đang tràn lan ở Việt Nam. Điều này cho thấy, những chủ trương, quy định… đưa ra vẫn chưa được vận dụng hiệu quả trong thực tiễn.

Nâng cao hiệu quả phòng ngừa và thu hồi tài sản tham nhũng là những thách thức lớn

Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung đi sâu phân tích những kết quả đạt được và đặc biệt là những tồn tại, hạn chế, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế.

Các ý kiến cơ bản thống nhất thực tiễn cho thấy, công tác thu hồi tài sản tham nhũng thời gian qua đã có những chuyển biến tích cực, tăng về số lượng tài sản thu hồi được. Tuy nhiên, nhiều vụ việc không thể thu hồi tài sản do không phát hiện, truy tìm được tài sản đã được các đối tượng phạm tội chuyển hóa tinh vi dưới nhiều cách thức khác nhau, trong đó có việc chuyển ra nước ngoài. Quá trình phát hiện, điều tra, xử lý một vụ việc tham nhũng ở Việt Nam diễn ra tương đối dài, bị cắt khúc... dẫn đến tình trạng người phạm tội tẩu tán hết tài sản.

Thực tế cho thấy, một số vụ việc không thể xử lý là tội phạm tham nhũng mà chỉ có thể xử lý tội cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng hoặc tội phạm khác dẫn đến việc thu hồi tài sản tham nhũng không thể thực hiện được. Do đó, để thực hiện nhiệm vụ đầu mối về thu hồi tài sản tham nhũng, thực tiễn đòi hỏi cần phải có một cơ chế đột phá và tinh thần chủ động phối kết hợp từ các cơ quan liên quan.

Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại Phiên Đối thoại.  (Ảnh: TH).

Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác thu hồi tài sản tham nhũng chưa đạt yêu cầu, ở mức thấp, rất khó phát hiện để thu hồi. Do đó, tham nhũng đã và đang gây thiệt hại không nhỏ cho nhà nước và tài sản của các doanh nghiệp. Đó là một thách thức lớn đòi hỏi chúng ta phải nỗ lực tìm ra giải pháp.

Về thu hồi tài sản, Phó Thủ tướng cho rằng đây là một nội dung quan trọng của công tác đấu tranh chống tham nhũng. “Mọi tài sản tham nhũng phải được thu hồi, tịch thu. Việc thu hồi tài sản tham nhũng sẽ làm giảm thiểu tổn thất do tham nhũng gây ra, làm triệt tiêu động cơ kinh tế của những kẻ tham nhũng”, Phó Thủ tướng nêu rõ.

Khẳng định Đối thoại phòng, chống tham nhũng trước thềm Hội nghị Nhóm cho các nhà tài trợ cho Việt Nam (Hội nghị CG) là một cơ chế trao đổi thông tin rất đặc biệt, thể hiện thiện chí, mong muốn hợp tác giữa Chính phủ Việt Nam với cộng đồng các nhà tài trợ, các tổ chức quốc tế, Phó Thủ tướng yêu cầu tại Đối thoại này, các đại biểu trong nước và quốc tế cần tập trung phân tích nguyên nhân của tham nhũng, cần nêu những điểm sáng quốc tế về PCTN và thu hồi tài sản để làm bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Đồng thời, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, tăng cường thực thi pháp luật về thu hồi tài sản, nâng cao năng lực hiệu quả của các cơ quan chuyên trách đấu tranh phòng, chống tham nhũng; tăng cường kiểm tra, thanh tra và phối hợp chặt chẽ trong hợp tác quốc tế...