Những người có chức, có quyền vi phạm

Ông thấy công việc của mình có khó không?

Khó. Có những vụ mình thấy rất áy náy khi phải buộc lòng nói rằng họ vi phạm. Tuy nhiên, khi kết luận thì phải rõ đúng, sai. Còn khi xử lý thì cần có lý, có tình.

Vậy còn việc xử lý liên quan đến những người quyền cao, chức trọng thì sao?

Án tham nhũng đều do có những người có chức, có quyền vi phạm. Bắt tội phạm ngoài xã hội đã khó nhưng bắt án tham nhũng còn khó khăn hơn. Chức vụ, quyền hạn, quan hệ của họ là thách thức lớn trong xử lý loại tội phạm này. Họ thường là người hiểu biết, có nhiều cách thức che đậy hành vi tham nhũng, đối phó với cơ quan chức năng nên đấu tranh càng khó.

Người dân rất khó chịu khi đi đâu cũng gặp nhũng nhiễu

Ông nghĩ sao về hành vi "tham nhũng nhỏ nhặt"  như lấy đồ lặt vặt văn phòng cơ quan về nhà dùng? Hành động đó có được xem như là tham nhũng?

Tôi nghĩ phải xem xét động cơ. Bản chất tham nhũng là vi phạm, là tội phạm. Ngày trước, thời bao cấp, có người có thói quen bao giờ đi làm cũng chở cái gì đó về, kể cả là viên gạch. Có người lấy đồ cơ quan do họ trực tiếp quản lý mang về nhà rất hồn nhiên. Về hình thức thì có thể nó vẫn là tham nhũng nhưng có thể thông cảm.

Nhưng chính vì cái sự "thông cảm" ấy mà dường như tham nhũng lặt vặt trở nên phổ biến, khó chống?

Tham nhũng ăn sâu bám rễ trong đời sống xã hội loài người. Nó đeo đẳng đi cùng sự phát triển của xã hội. Ở đâu có quyền lực thì ở đó luôn tiềm tàng khả năng xảy ra tham nhũng. Vì lẽ đó, chống tham nhũng không thể ngày một, ngày hai mà phải kiên trì. Đảng và Nhà nước ta đã ý thức đầy đủ về nguy cơ của tham nhũng, theo đó xác định chống tham nhũng là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu  dài; Phải tiến hành kiên quyết, kiên trì, liên tục, không thể nôn nóng.

Nhưng xã hội luôn có quyền lực, như vậy phải chăng không thể chống được tham nhũng?

Đã có người đặt câu hỏi: Chúng ta có chống được tham nhũng không? Đảng và Nhà nước vẫn xác định tìm cách kiểm soát nó chứ chưa thể xóa ngay được tham nhũng. Vì thế, phải ngăn chặn và từng bước đẩy lùi. Ngăn chặn là tìm cách dừng lại, không cho nó phát triển thêm nữa, sau đó từng bước đẩy lùi nó.

Chúng tôi đã đi khảo sát ở Vương quốc Anh về tình hình tham nhũng. Ở họ rất ít tham nhũng nhỏ do thu nhập bình quân đầu người họ cao, họ không dại gì tham nhũng lặt vặt mà mất việc. Thế nhưng, mức thu nhập của ta chưa cao nên nhiều người sẵn sàng sách nhiễu, vòi vĩnh. Vì vậy, hiện tượng tham nhũng trong xã hội ta hiện nay vẫn ở mức nghiêm trọng, phổ biến, tham nhũng nhỏ rất nhiều.

Rất nhiều! Dường như chính điều đó khiến người dân bức xúc?

Đúng vậy. Nhũng nhiễu rất phổ biến. Nhũng nhiễu người dân trực tiếp nhìn thấy. Chúng ta đang có thói quen nhiều khi cái gì cũng phải chi tiền, mặc nhiên chung sống với nó. Người dân rất khó chịu khi đi đâu cũng gặp nhũng nhiễu.

Không ai vì nghèo mà tham nhũng...

Nhưng hậu quả của tham nhũng nhỏ ảnh hưởng đến xã hội không nhiều như những vụ lớn?

Thế nào là tham nhũng lớn? Những vụ đã phát hiện được ở nước ta so với thế giới chưa phải là lớn lắm. Cái nguy hiểm nhất như tôi đã nói là không để xã hội bình thường hóa, chung sống hòa bình với tham nhũng. Ngay trong nội bộ các cơ quan, tổ chức, đơn vị cũng phải biết dị ứng với cái đó.

Nếu tham nhũng là thói quen, là khuyết tật của quyền lực thì phải chăng người tham nhũng là những con bệnh. Nếu vậy ông có thấy họ đáng thương hơn là đáng trách?

Họ đáng trách. Họ không phải là nạn nhân. Cũng trong hoàn cảnh đó nhưng không phải ai cũng tham nhũng. Họ không thể bao biện cho hành động của họ bằng cách đổ lỗi cho khuyết tật của quyền lực xã hội được. Họ đáng trách bởi lẽ không có ai vì nghèo mà tham nhũng. Người ta có thể vì nghèo mà trộm cắp chứ không phải là tham nhũng.

Như vậy thì phải chăng chỉ người giàu mới tham nhũng?

Thực tế cho thấy chủ thể của tham nhũng phải là người có chức vụ, có quyền lực, thu nhập hợp pháp từ công việc của họ hoàn toàn không phải là thấp hơn mức trung bình của xã hội.

Nhà nước chuẩn bị tăng lương cơ với bản mức cao nhất lên 2 triệu đồng trên tháng. Ai cũng biết mức lương đó chưa tương xứng với công sức bỏ ra. Nó không thể nuôi sống được bản thân chứ chưa nói đến nuôi gia đình. Vậy là làm không đủ sống thì phải xoay, phải có lậu, phải tham nhũng. Tại sao không có cơ chế công nhận cái lậu đó để tránh tham nhũng?

Đúng thế. Khi họ tạo ra những giá trị lớn, có ích cho xã hội, nên có tỷ lệ thù lao tương xứng trong phần giá trị họ tạo ra đó. Nếu "cái lậu" đó là khoản họ xứng đáng được hưởng thì phải để họ hưởng và không phải nói dối khi chiếm hưởng. Bất cập này sẽ dẫn người ta đến cái thế phải nói dối. Giờ phải mạnh dạn chấp nhận, hợp pháp hóa nó. Nhiều quốc gia công khai cái đó. Ở mình nhiều quy định chưa theo kịp cuộc sống.

Tôi cũng đồng tình với quan điểm đó để xã hội được minh bạch hơn. Xin cảm ơn ông đã trò chuyện và chúc ông sức khoẻ.

             (DKN/Theo báo KH & ĐS)