Phải trả phí “không chính thức”

Sau nhiều năm có xu hướng giảm, năm 2014 66% DN tham gia điều tra PCI cho biết thường phải trả thêm các chi phí không chính thức để tạo thuận lợi trong hoạt động sản xuất kinh doanh (bằng con số năm 2008). Trong đó, có tới 10% số DN phải dành hơn 10% doanh thu cho các khoản chi phí không chính thức.

Việc điều tra đối với các DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) cũng cho kết luận tương tự về tình trạng gia tăng các chi phí không chính thức ở Việt Nam. Theo GS-TS Edmund Malesky (ĐH Duke, Hoa Kỳ), Trưởng nhóm nghiên cứu PCI, khoảng 17% các DN FDI thừa nhận rằng họ đã trả phí không chính thức để có được giấy phép đầu tư (giảm nhẹ so với con số 19,7% năm 2013). Trong khi đó, 31% trả hoa hồng khi cạnh tranh giành các hợp đồng của cơ quan nhà nước - cao gấp ba lần số điểm ghi nhận vào năm ngoái (khoảng 10%). Với câu hỏi: DN có gặp bất lợi trong quá trình đấu thầu nếu họ từ chối chi tiền hoa hồng hay không, 89% trả lời họ ít nhiều gặp bất lợi với tần suất khác nhau.

“Chi phí thực sự của tham nhũng không chỉ nằm ở các khoản chi bôi trơn trực tiếp, mà còn gồm cả hiệu quả bị mất đi khi các nhà thầu không đủ năng lực được lựa chọn thay vì những nhà thầu có năng lực nhưng không hối lộ” - báo cáo PCI 2014 nhận xét.

Quan ngại về “các mối quan hệ cá nhân”

Cũng theo kết quả điều tra, trên 66% DN FDI đã chi trả chi phí không chính thức để thúc đẩy việc thực hiện dịch vụ tại cảng. Mặt khác, 22% DN lựa chọn không sử dụng tòa án khi có tranh chấp vì họ quan ngại về tình trạng “chạy án” trong quá trình giải quyết.

Theo báo cáo PCI 2014, quy mô của chi phí không chính thức cũng tăng lên kể từ năm 2013. Năm ngoái, khoảng 32% DN cho biết chi phí không chính thức của họ hơn 1% tổng thu nhập mỗi năm, còn con số của năm nay là 38%.

Dữ liệu điều tra năm nay cũng cho thấy các nỗ lực tăng cường khả năng tiếp cận thông tin cho DN đang có xu hướng chững lại.

Báo cáo PCI 2014 cũng quan ngại trước việc các mối quan hệ cá nhân vẫn tiếp tục giữ vai trò quan trọng. Trong năm vừa qua, trung bình cứ 10 DN thì có đến bảy DN phải cần tới mối quan hệ với cơ quan nhà nước để tiếp cận thông tin, đảo ngược xu thế cải thiện liên tục trong bốn năm liên tiếp 2010-2013.