"Tôi muốn so sánh Hong Kong của những năm 70 thế kỷ trước với Argentina ngày nay", CNN dẫn lời ông Ran Liao, điều phối viên cao cấp thuộc Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI). Căn cứ theo chỉ số tham nhũng mới nhất của tổ chức này, Argentina thuộc hàng các nước có tỷ lệ tham nhũng cao, chỉ đạt mức điểm 34/100 và xếp thứ 106.

Hong Kong hiện tại đạt mức điểm 75, đứng thứ 15 trên 177 quốc gia và vùng lãnh thổ thuộc diện điều tra, trên cả Nhật Bản (thứ 18) và Mỹ (thứ 19).

Quá trình thay đổi chỉ được bắt đầu từ sau các cuộc biểu tình của cư dân Hong Kong năm 1974, vào lúc cảnh sát trưởng thành phố Peter Godber bỏ trốn khi bị điều tra với các cáo buộc tham nhũng.

Vụ việc này buộc chính quyền thành phố thành lập Ủy ban độc lập chống tham nhũng (ICAC), với quyền hạn điều tra rộng khắp. Những thay đổi này không chỉ nhằm vào các quan chức. "Cách tiếp cận của Hong Kong có ba hướng chính, bao gồm biện pháp trừng phạt, công tác giáo dục và phương án phòng ngừa", ông Liao cho biết.

Công tác giáo dục chống tham nhũng được bắt đầu trường mẫu giáo. ICAC hư cấu ra các tình huống đạo đức khó xử mà nhân vật trung thực luôn là người chiến thắng. "Chúng tôi không dạy học sinh luật pháp mà định hướng giá trị sống cho các em", bà Monica Yu, giám đốc Trung tâm phát triển đạo đức Hong Kong thuộc ICAC, cho biết.

Sau khi áp dụng biện pháp trên với hai thế hệ, thái độ của người dân Hong Kong trước vấn đề tham nhũng đã có sự biến chuyển lớn. "Chúng tôi dùng thang điểm 0-10 để đánh giá mức độ chịu đựng của người dân trước tệ nạn tham nhũng. 0 là chỉ số tuyệt đối không chấp nhận và 10 mang ý nghĩa hoàn toàn chấp nhận. Chỉ số của 10 năm trở lại đây dao động ở mức 0,7 hoặc 0,8", bà Yu cho biết. "Người dân Hong Kong ngày nay không bao giờ chấp nhận các hành vi tham nhũng".

Bà Yu cũng cho hay, việc người dân Hong Kong không khoan dung trước các hành vi phạm luật còn có tác dụng tăng cường nền tảng đạo đức của xã hội trên cả việc công cũng như việc tư. Những người phạm luật sẽ bị bạn bè, đồng nghiệp đặt biệt danh và sỉ nhục.

"Mọi người thường xuyên đến ICAC để tố cáo những hành vi mà họ nghi ngờ là phạm luật. Điều này hoàn toàn khác biệt so với thời điểm trước khi ICAC được thành lập", bà Yu nói.

Giải thích về thành công lớn này của Hong Kong, ông Liao cho biết: "Trước khi ICAC được thành lập, không ai nghĩ ra biện pháp tổng hợp trên để phòng chống tham nhũng". Nếu chỉ coi nhà tù như biện pháp duy nhất, thì sẽ không có một cuộc chiến chống tham nhũng thực sự.

"Trừng phạt đồng nghĩa với việc bạn khẳng định đó là hành vi sai trái. Đề phòng cũng rất quan trọng. ICAC sẽ tuyên truyền với những người thuộc các lĩnh vực như xây dựng và ngân hàng", ông Liao bình luận.

ICAC xuất bản các sách hướng dẫn cho doanh nhân và xác định các hoạt động có nguy cơ tham nhũng cao. Cơ quan này cũng tổ chức các buổi nói chuyện nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tham nhũng trong giới doanh nhân và chính phủ. Trong các buổi nói chuyện trên, nhân viên sẽ được hướng dẫn, giới thiệu phương pháp tố giác các hành vi sai trái và cơ quan thụ lý các cáo buộc.

Tâm lý căm ghét tham nhũng tại Hong Kong khá trái ngược với Trung Quốc Đại lục. Quốc gia này xếp thứ 80 trong bảng xếp hạng năm nay của TI. Theo đánh giá của ông Liao, tình trạng trên sẽ khó lòng được cải thiện trong tương lai gần.

Đố kỵ là một trong những tâm lý chung của tham quan Trung Quốc. "Các tham quan tại Trung Quốc sẽ chạy đua xem ai nhận được nhiều hối lộ hơn", ông Liao cho biết. Theo các cơ quan thông tấn Trung Quốc, truyền thống cho tiền vào các phong bao đỏ như món quà trong dịp lễ tết đã biến tướng thành hình thức hối lộ quan chức.

"Thay đổi về nhận thức là điều quan trọng và cần thiết", ông Liao kết luận. "Tại Hong Kong, mọi người cảm thấy bị sỉ nhục khi hối lộ".

Đức Dương (theo CNN)